Słownik gwar śląskich, wydawany od roku 2000 w Instytucie Śląskim pod redakcją naukową prof. Bogusława Wyderki, opracowywany jest przez zespół autorski w składzie:

• tomy I–VIII: Małgorzata Iżykowska, Beata Jahołkowska, Krzysztof Kleszcz, Lidia Przymuszała, Bogusław Wyderka;
• tomy IX–XI: Małgorzata Iżykowska, Krzysztof Kleszcz, Danuta Lech-Kirstein, Lidia Przymuszała, Bogusław Wyderka;
• tomy XII-XIII: Małgorzata Iżykowska, Anna Jedynak, Krzysztof Kleszcz, Marzena Muszyńska, Bogusław Wyderka.
• tom XIV: Małgorzata Iżykowska, Anna Jedynak, Krzysztof Kleszcz, Marzena Muszyńska, Kamila Nowak, Bogusław Wyderka.
• tom XV: Agata Haas, Małgorzata Iżykowska, Anna Jedynak, Krzysztof Kleszcz, Kamila Nowak, Bogusław Wyderka.
• tom XVI: Małgorzata Iżykowska, Agata Haas, Anna Jedynak, Krzysztof Kleszcz, Marzena Muszyńska, Kamila Nowak, Bogusław Wyderka.
• tom XVII: Agata Haas, Małgorzata Iżykowska, Anna Jedynak, Krzysztof Kleszcz, Marzena Muszyńska, Bogusław Wyderka
• tom XVIII: Agata Haas, Małgorzata Iżykowska, Krzysztof Kleszcz, Marzena Muszyńska

Słownik gwar śląskich to efekt kilkudziesięciu lat pracy naukowej kilku pokoleń językoznawców
(zob. O historii Słownika) związanych z Instytutem Śląskim w Opolu. Po przyznaniu w roku 1998, przez Komitet Badań Naukowych, środków finansowych na kontynuowanie badań językowych, a następnie dzięki grantom przyznawanym przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, ukazały się następujące tomy Słownika:

Tom I (A–BECZKA), Opole 2000
Tom II (BECZKOWAĆ–BRAW), Opole 2001
Tom III (BRAWCOWY–BŻDŻON), Opole 2002
Tom IV (CABAK–CHWANCIATY), Opole 2004
Tom V (CHWANCIĆ (SIĘ)–CYRKAĆ), Opole 2004
Tom VI (CYRKARZ–DAWNY), Opole 2005
Tom VII (DĄB–DOZIERAĆ), Opole 2005
Tom VIII (DOZNAĆ (SIĘ)–ĘDYK), Opole 2006
Tom IX (FABER–GADZIOR), Opole 2007
Tom X (GADZIORA–GOŚCINA), Opole 2008
Tom XI (GOŚCINIEC–Gźmija), Opole 2009
Tom XII (I.HA–HYRNIE), Opole 2011
Tom XIII (HYRO-JUŻYNECZKI), Opole 2012
Tom XIV (K-KLACZ), Opole 2015
Tom XV (KLACZA-KRAWATKA), Opole 2016
Tom XVI (KRAWCOWA-KYZIA), Opole 2017
Tom XVII (LA – ŁZYCZKA), Opole 2020
Tom XVIII (MACAĆ (SIĘ) – MASYWNY), Opole 2024

Przygotowywany jako leksykon sensu stricto naukowy ma na celu archiwizację zasobu słownikowego poszczególnych gwar śląskich w ramach czasowych XX w. Będzie należał do dużych, wielotomowych słowników gwarowych – obejmie jak największą liczbę słownictwa typowego dla gwary śląskiej. Zamieszczone w Słowniku leksemy różnią się od wyrazów ogólnopolskich – czytelnik znajdzie w nim wyrazy gwarowe, będące w czynnej i biernej sferze leksyki: wyrazy ustępujące na skutek zmian cywilizacyjnych, wyrazy nowo przyjęte wraz z postępem cywilizacyjnym, wyrazy wymarłe i zapożyczenia (germanizmy i bohemizmy).

Opracowywana w Słowniku leksyka (zob. O leksyce) obejmuje materiał pochodzący z całego Śląska (zob. O geografii wyrazów), pojmowanego jako historycznie ukształtowany region etniczno-językowy, którego granice wyznacza obszar zwartego osadnictwa rdzennej ludności regionu, posługującej się rodzimym dialektem. Pominąwszy obszerne zagadnienie niepokrywania się w ciągu wieków granic etniczno-językowych z granicami politycznymi, ogólnie rzecz ujmując – Słownik zawiera leksykę całego Śląska, łącznie z Zaolziem. (zob. Współczesny zasięg gwar śląskich)

Trzon kartoteki (zob. Wykaz źródeł) stanowią:

• materiały zebrane w różnych latach w kilkudziesięciu miejscowościach Śląska (zob. Wykaz miejscowości) przez pracowników naukowych (w tym pracowników Instytutu Śląskiego w Opolu) i eksploratorów mających przygotowanie dialektologiczne (uzyskiwane zbiory wyrazów liczyły od 3 do 5 tys. wyrazów z poszczególnych wsi);
• materiały własne dialektologów (m. in. zbiór słownictwa z Dolnego Śląska Stanisława Bąka oraz zbiór Feliksa Pluty z Głogóweckiego) przekazane do Słownika;
• materiały etnograficzne znajdujące się w Instytucie Śląskim;
• materiały ze źródeł rękopiśmiennych śląskich dialektologów amatorów i badaczy folkloru: księdza Michała Przywary, księdza Franciszka Skiby, Stanisława Wallisa, starsze pastora Hermana Koellinga i Andrzeja Cinciały;
• materiały ze źródeł drukowanych, m. in. Atlas językowy Śląska Alfreda Zaręby i słowniki gwary śląskiej o charakterze popularnonaukowym: Słownik gwarowy Śląska Cieszyńskiego pod. red. J. Wronicz (1995), Mały Słownik gwarowy Górnego Śląska autorstwa B. Cząstki-Szymon, J. Ludwiga, H. Synowiec (1999), Słownik gwary śląskiej autorstwa Czajkowskich oraz Klukowskich (1996).

Bogactwo zgromadzonego materiału (ok. 1 mln fiszek) umożliwia wydanie nawet kilkudziesięciu tomów Słownika. Opracowywanie haseł przy zachowaniu ciągłości prac potrwa jeszcze kilkanaście lat.

kontakt: sekretariat@instytutslaski.pl