Na półkach księgarni Instytutu czekają na Państwa także nieco starsze publikacje, których wartości nie da się rozpoznać po jednym spojrzeniu na okładkę, tytuł, rok wydania czy cenę (nierzadko jednocyfrową). Chcielibyśmy opowiedzieć o nich kilka słów.
Publikację pt. Decyzje i wartości. Reforma ustroju terytorialnego Polski jako obszar konfliktu i odmiennych wizji dobra wspólnego napisał w roku 2003 Stanisław Jałowiecki – polityk, socjolog i marszałek województwa opolskiego I kadencji. Punkt wyjściowy to przeddzień przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, cztery lata po reformie administracyjnej. W ramach tejże nie tylko ograniczono liczbę województw z 47 do 16 (choć planowano 12, bez województwa opolskiego), lecz przede wszystkim przeobrażono strukturę samorządu oraz role, kompetencje i wzajemne związki między poszczególnymi szczeblami samorządu a władzami centralnymi.
Mieszkańcy PRL utożsamiali się z małymi, pierwotnymi grupami, takimi jak rodzina i najbliżsi przyjaciele, a także z dużą i abstrakcyjną zbiorowością, czyli narodem, w mniejszym stopniu państwem. Pomiędzy tymi kategoriami – mimo istnienia rozmaitych zrzeszeń – dawała się odczuć „próżnia socjologiczna”, którą miałby wypełnić samorząd terytorialny. Po roku 1989 podjęto próbę jego odtworzenia na wzór Polski międzywojennej, tyle że w nowocześniejszym wydaniu, zdecydowanie odcinając się przy tym od zhierarchizowanego modelu administracji Polski Ludowej.
Samorządność – słowami często tu cytowanego Jerzego Regulskiego – funkcjonowała nie tyle jako pojęcie administracyjne, co raczej idea organizowania współdziałania ludzi, konkretnie moralnej przebudowy społeczeństwa. Z mozołem przebijała się przez świadomość ludzi tamtej epoki, ale nawet w latach 80. ubiegłego wieku, w momencie eksplozji zainteresowania jednym z jej przejawów – związkami zawodowymi – opcja samorządności związanej z miejscem zamieszkania przez zdumiewająco długi czas pozostawała niedocenianym potencjałem, często pomijanym w postulatach odważnych poniekąd zmian. Kiedy jednak już przedostała się do świadomości społecznej i polityki, stała się ogniem topiącym górę lodową nie od wierzchołka (jak wybory parlamentarne), tylko od podnóża.
Publikacja koncentruje się na omówieniu dwóch kluczowych etapów: przewrotu ustrojowego zainicjowanego przez NSZZ „Solidarność”, który powiódł się dzięki splotowi wielu okoliczności na arenie międzynarodowej, a także reformy administracyjnej sfinalizowanej pod koniec lat 90. Przedstawione zostają różne punkty widzenia polityków i zwykłych ludzi – czytelników piszących listy do redakcji prasy codziennej – na sensowność całego przedsięwzięcia, a przede wszystkim likwidacji bądź zachowania niewielkiego acz zintegrowanego województwa opolskiego. Główne zagrożenie związane z nowo powstałymi samorządami dostrzega autor w ich niedofinansowaniu, pomijając jednak problem na przeciwnym biegunie: niedostateczne możliwości kontrolowania przedstawicieli samorządowych przez społeczność w tej nieliniowej strukturze, zwłaszcza jeśli pojawią się naprawdę duże środki finansowe.
Wykorzystując swoje imponujące kompetencje językowe (erudycję podkreślaną również przez recenzenta opracowania, prof. Wiesława Lesiuka), autor nie tylko przekazuje informacje i osądy w sposób zajmujący i przystępny, ale również, co ważniejsze, rozprawia się z powszechnie przyjmowanymi – choć nie zawsze właściwie rozumianymi czy ocenianymi – pojęciami, takimi jak „ład”, „racja stanu” czy „unitaryzm”. Mimo że nie sięga głęboko w etymologię słów, pomaga nam zrozumieć ideę „samorządności”, „pomocniczości” czy „solidarności” w kilku różnych odcieniach znaczeniowych. Odwołuje się także do różnych dziedzin nauki, interdyscyplinarnie włączając w swe rozważania nawet dyskurs filozoficzny.
Projekty
Szukaj książek
Tego dnia w roku…
- 1890 – ukazał się pierwszy numer „Gazety Opolskiej” wydawanej przez Bronisława Koraszewskiego
- 1930 – w Tychach zmarł Jan Kapica (ur. 2 lutego 1866 r. w Miedźnej k. Pszczyny), ksiądz katolicki, działacz społeczny, poseł do parlamentu pruskiego, zwolennik przyłączenia Śląska do Polski, zastępca przewodniczącego Polskiego Komitetu Plebiscytowego na powiat pszczyński, dziekan konsultorów diecezjalnych, pierwszy prepozyta kapituły katedralnej w Katowicach i protonotariusz apostolski
- 1933 – we Wrocławiu powstał Związek Akademików „Piast”, przewodniczącym został Ludwik Affa