Śląsk Opolski w warunkach transformacji ustrojowej państwa od 1989 roku

Description

Streszczenie/opis książki:

Monografia składa się z pięciu rozdziałów. Główne problemy poruszane w książce to: specyficzny charakter społeczeństwa Śląska Opolskiego po drugiej wojnie światowej, województwo opolskie na tle kraju przed 1989 r.; u progu gospodarki wolnorynkowej; Śląsk Opolski jako pogranicze etniczno­kulturowe; w warunkach postępującej demokratyzacji życia.
W pierwszym rozdziale autor opisuje bagaż przeszłości ludności rodzimej oraz bagaż ludności przygnanej zza Bugu (grupa ta składa się także z tych, którzy zamieszkiwali za Niemnem). Ludzie ci są zdefiniowani przez doświadczenia historyczne lat 1939­1944/45 nieznane dla pozostałej części społeczeństwa mieszkającej nad Odrą, gdyż zetknęli się także ze zbrodniami popełnianymi przez szowinistyczne formacje ukraińskie. Z tymi doświadczeniami związana jest trauma konieczności porzucenia swoich dawnych domostw, świątyń czy cmentarzy z grobami najbliższych i po­szukiwania nowego miejsca do życia. W rozdziale drugim omówione zostały uwarunkowania utworzenia woje wódz twa opolskie­ go w 1950 r. i jego funkcjonowanie na mapie administracyjnej kraju w podziale najpierw na 17, a następ­ nie 49 województw. Au tor charakteryzuje ludność województwa pod względem pochodzenia regionalnego, miejsce rolnictwa i przemysłu regionu aż po kryzysowe lata osiemdziesiąte. W rozdziale trzecim au tor opisuje województwo opolskie na drodze do demokracji i wolnego rynku. Pokazuje początki gospodarki rynkowej, boje o utrzymanie województwa i warunki życia w regionie na tle kraju.
W czwartym rozdziale przedyskutowane zostało funkcjonowanie regionu jako pogranicza etniczno­kulturowego. Ujmując ogólnie, podstawą było utrzymanie właściwych relacji w regionie, ja ko efektu wspólnych aktów dobrej woli i gwarancji wypływających z zasad demokracji. Te stosunki wewnątrz regionu omówione zostały także w kontekście stosunków bilateralnych Polski z innymi państwami oraz członkostwa w organizacjach międzynarodowych.
Najbardziej rozbudowany jest rozdział piąty, poświęcony funkcjonowaniu regionu w warunkach postępującej demokratyzacji życia. Jako podstawowe współ­czesne elementy regionu autor wymienia uznanie mniejszości narodowych. W tym wymiarze województwo opolskie po­ twierdziło swój wyjątkowy charakter, stając się rodzajem papierka lakmusowego dla zmian mających miejsce w kra­ ju. Autor przywołuje doświadczenia przeszłości, definiując je jako bariery w tworzeniu społeczeństwa, które nie tylko toleruje, ale i akceptuje różnice, co nie utrudnia rozwoju regionalnego, lecz staje się jego katalizatorem. Przed stawia region jako wspólną przestrzeń zamieszkiwaną przez mniejszości etniczne i narodowe. Obejmuje swą analizą także zachowania wyborcze mieszkańców Opolszczyzny.
Specyfika regionu jako etniczno­-kulturowego pogranicza ma wpływ na charakter zmian społecznych i gospodarczych w warunkach demokracji. Zawartość książki ilustruje to, pokazując portret powojennego społeczeństwa, które jest zróżnicowane pod względem historycznych i kulturowych doświadczeń (autochtoni, Zabużanie i osadnicy z centralnej Polski). Unikalność regionu silnie oddziaływała na jego pozycję w kraju i jego funkcjonowanie. Stało się to jasne, szczególnie przez zapewnienie konstytucyjnego wsparcia niepolskim mieszkańcom w Ustawie o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, a także w prawie wyborczym. Dokumenty te zagwarantowały branie współodpowiedzialności za kierowanie transformacją systemu w miejscu zamieszkania.