W ubiegłym tygodniu, 9 i 10 października 2025 r. odbyła się w Opolu międzynarodowa konferencja naukowa „Rok 1945 na Śląsku”. Konferencja ta była kolejnym wydarzeniem w ramach rozpoczętego w marcu br. projektu o tej samej nazwie. Twórcy projektu: Instytut Śląski, Archiwum Państwowe w Opolu i Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego postanowili uczcić 80. rocznicę wydarzeń roku 1945 na Śląsku i przy tej okazji powrócić do rozmowy o tym wyjątkowym dla naszego regionu czasie, We współpracy z Wojewódzką Biblioteką Publiczną w Opolu oraz Centrum Wystawienniczo-Dokumentacyjnym Niemców w Polsce zorganizowano międzynarodową konferencję naukową z udziałem wielu uznanych naukowców oraz młodych badaczy – studentów, doktorantów i pasjonatów historii regionalnej, która pozwoliła zapoznać się z najnowszym stanem badań w temacie wydarzeń roku 1945 na Śląsku, uwzględniając różne perspektywy.

Sesja plenarna 9 października (czwartek) podzielona była na część przedpołudniową w sali audytoryjnej Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Opolu, moderowaną przez prof. IŚ Piotra Pałysa  i popołudniową, która odbyła się w Sali Senatu Collegium Maius Uniwersytetu Opolskiego, a moderatorem tej części obrad była prof. UO Adriana Dawid.

Podczas sesji plenarnej w tym dniu swoje prelekcje wygłosili:

płk dr hab. Juliusz Tym (Akademia Sztuki Wojennej), Ślązacy w 2. Korpusie Polskim w 1945 roku.

dr Joanna Hytrek-Hryciuk (Zakład Narodowy im. Ossolińskich), Wbrew mitom i obietnicom. Powojenne doświadczenie rabunku Armii Czerwonej na Dolnym Śląsku w kontekście transformacji regionu.

dr Dariusz Węgrzyn (Śląskie Centrum Wolności i Solidarności), Zmienna skala terroru. Sowieckie represje na Górnym Śląsku na tle polityki Józefa Stalina wobec zajmowanych obszarów Europy Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1945.

dr Bernard Linek (Instytut Śląski), Śląsk Opolski: rok ostatni – rok pierwszy?

prof. dr hab. Grzegorz Hryciuk (Uniwersytet Wrocławski), Przesiedlenia ludności polskiej z Kresów Wschodnich na Ziemie Zachodnie i Północne w latach 1945–1946.

prof. PhDr. Jiří Friedl (Instytut Etnologii i Studiów Środkowoeuropejskich i Bałkańskich, Wydział Filozofii Uniwersytetu Karola, Praga, Czechy), Kryzys na odcinku śląskim granicy polsko-czechosłowackiej tuż po zakończeniu drugiej wojny światowej.

dr hab. Grzegorz Sokołowski (Archiwum Archidiecezjalne we Wrocławiu), Rok 1945 i jego konsekwencje we wspomnieniach Bolesława Kominka.

dr hab. Piotr Pałys, prof. IŚ (Instytut Śląski), Górnołużycka część rejencji legnickiej w 1945 r. Zarys problematyki.

dr Karol Kubicki (Kraków, badacz niezależny), Odniemczanie krajobrazu a zagłada dóbr kultury na przykładzie pomników Fryderyka II Wielkiego na Górnym i Dolnym Śląsku.

dr Renata Kobylarz-Buła (Centralne Muzeum Jeńców Wojennych), Między historią, polityką a pamięcią. Rok 1945 w przekazach osadzonych w powojennych obozach pracy (kazus Łambinowic).

Maria Bula (Centralne Muzeum Jeńców Wojennych), Akta w sprawie Lamsdorf. Powojenne rozliczenia załóg niemieckich obozów jenieckich.

dr Agnieszka Misiurska (Instytut Śląski), Impressions of Silesia. Obraz Śląska na łamach czasopisma „New Poland”.

dr hab. Marek Białokur, prof. UO (Uniwersytet Opolski/Instytut Śląski), Tu zaszła zmiana. Rok 1945 na Śląsku w ujęciu współczesnych polskich szkolnych podręczników historii.

Sesja studencko-doktorancka i młodych badaczy rozpoczęła się 10 października w Instytucie Śląskim wykładem wprowadzającym prof. Winifrieda Heinemanna(dawniej Brandenburgische Technische Universität Cottbus-Senftenberg), The German Resistance During the Second World War and Poland . Wykład prowadzony był w j. angielskim. Następnie moderator obrad, dr Agnieszka Misiurska oddała głos młodym adeptom nauki.

Swoje prelekcje wygłosili:

Krzysztof Pogorzelski (Uniwersytet Opolski), Frontowy dzień powszedni: kampania śląska 1945 roku w zapisach dziennika sztabowego artylerii 59 Armii RKKA (Журнал боевых действий штаба артиллерии 59-й армии).

Maciej Baranowski (Wydział Komunikacji Uniwersytetu Wiedeńskiego), Dyskursy narodowościowe w wybranej prasie wydawanej na Górnym Śląsku między lutym
a majem 1945 roku.

Robert Szczepanik (Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski), Wpływ procesów politycznych na krajobraz nazewniczy Bytomia.

Beata Śliwińska (Archiwum Państwowe w Opolu), „Coś się kończy, coś się zaczyna…” – losy Kresowian w wybranych materiałach z zasobu Archiwum Państwowego w Opolu.

Jolanta Niestrój (Archiwum Państwowe w Opolu), „Sprawa przesunięcia konia…”, czyli życie mieszkańców Opolszczyzny po 1945 roku na przykładzie akt zespołu Starostwo Powiatowe w Strzelcach Opolskich.

Joanna Siek, Krzysztof Stecki (Instytut Śląski), Strony internetowe projektów: Rok 1945 na Śląsku oraz Kresowianie na Śląsku po 1945 r. – prezentacja założeń.

Podczas dwóch dni obrad mieliśmy przyjemność gościć licznie zgromadzoną publiczność, która miała okazję zapoznać się z wnioskami z badań uznanych naukowców, uatrakcyjnionych prezentacjami multimedialnymi. Równie ciekawe były wypowiedzi i prezentowane materiały podczas sesji dla młodych badaczy, co szczególnie cieszy Organizatorów i pokazuje, że temat roku 1945 na Śląsku jest nadal aktualny, a co za tym idzie chętnie podejmowany w badaniach naukowych przez młodych pasjonatów i naukowców.

Patronatem medialnym konferencję objęły redakcje: TVP3 Opole, TVP Info, Radio Opole, Radio Doxa, Nowa Trybuna Opolska (NTO).

Dziękujemy Współorganizatorom za pomoc w przygotowaniu konferencji, zacnym Prelegentom za interesujące przedstawienie problematyki oraz Publiczności za liczne przybycie i zainteresowanie wydarzeniem!

W ramach projektu „Rok 1945 na Śląsku” do tej pory miały miejsce wydarzenia:

– powstała strona internetowa ROK 1945 NA ŚLĄSKU, gdzie gromadzimy materiały naukowe i popularno-naukowe dotyczące różnych problemów związanych z rokiem 1945, dedykowana Młodym Odkrywcom oraz Pasjonatom i Badaczom.

– marcowe spotkanie z cyklu „Środa w Instytucie Śląskim”,

– międzynarodowa konferencja naukowa „Rok 1945 na Śląsku”

Projekt pokrewny:

Leksykon – Kresowianie na Śląsku po 1945 r.

fot. Piotr Solga (Instytut Śląski), Małgorzata Blach-Margos (Archiwum Państwowe w Opolu).