prof. dr hab. Andrzej Hanich

 

Wspomnienie o śp. prof. Joannie Dybowskiej

(20.08.1960-11.12.2018)

 

 

Joanna Dybowska urodziła się we Wrocławiu 20 sierpnia 1960 r. w rodzinie kresowian. Jej ojciec Janusz urodził się w Łucku, a mama Wiesława z domu Kuncewicz w Żołudku w województwie Nowogródzkim. Ich rodziny po II wojnie światowej osiadły na Śląsku. Tu rodzice Joanny przeżyli dzieciństwo, tu przeszli pełny cykl edukacyjny zakończony dyplomami magisterskimi wrocławskich wyższych uczelni, ojciec – Politechniki Wrocławskiej, mama – Uniwersytetu Wrocławskiego. Pracę zawodową znaleźli w Opolu, z którym związali się na stałe.

W Opolu Joanna uczęszczała do szkoły podstawowej i średniej (I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Opolu), zaś studia wyższe odbyła w Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu. Tam uzyskała magisterium w kwietniu 1984 r. na podstawie pracy pt.: Od społeczeństwa obfitości do pesymistycznej wizji społeczeństwa postindustrialnego napisanej pod kierunkiem (ówcześnie doktora) prof. dr. hab. Bogusława Fiedora.

Po zakończeniu studiów powróciła do Opola i rozpoczęła pracę w Instytucie Nauk Ekonomicznych Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu na stanowisku asystenta – stażysty. 10 marca 1994 r. WSP w Opolu została przekształcona w Uniwersytet Opolski i w tej uczelni kontynuowała swoją pracę dydaktyczno-naukową. Była związana z Wydziałem Ekonomicznym Uniwersytetu Opolskiego.

W latach 1991–1992 uczestniczyła dwukrotnie w zajęciach Polish-American Summer School in Economics (July 15 – August 9, 1991, July 20 – August 8, 1992) organizowanych przez Akademię Ekonomiczną w Poznaniu, w czasie których zajęcia w języku angielskim prowadzili profesorowie takich uczelni amerykańskich jak: DePaul University, Brandeis University, University of Massachusetts, University of Notre Dame i Northwestern University.

Przygotowując się do napisania rozprawy doktorskiej, odbyła staż naukowy w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (1 października 1989 r. – 31 maja 1990 r.). Pracę doktorską pt.: Społeczne problemy kształcenia i zatrudnienia kadr z wykształceniem ponadpodstawowym w regionie opolskim w latach 1960 -1995 napisała pod kierunkiem prof. dr. hab. Roberta Rauzińskiego (recenzenci: prof. dr hab. Władysław Jacher oraz prof. dr hab. Krzysztof Opolski), uzyskując 24 maja 1994 r. stopień doktora nauk humanistycznych na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W związku z tym 1 października 1994 r. objęła stanowisko adiunkta na Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu Opolskiego.

Równolegle do zajęć dydaktycznych prowadziła własne badania, w ostatnich latach skupione wokół procesów demograficznych dotyczących Śląska Opolskiego, jak i całego kraju, ze szczególnym uwzględnieniem w ostatnich latach kwestii depopulacji.

Wyniki swoich badań publikowała w artykułach naukowych, w czasopismach specjalistycznych oraz prezentowała na konferencjach naukowych w kraju i za granicą (m.in. w Budapeszcie, w Cork w Irlandii i w Leeds).

Skupienie w ostatnich latach badań na procesach demograficznych zachodzących w województwie opolskim, które na tle kraju wyróżnia się jako region migracyjny, zaowocowało napisaniem monografii pt.: Przemiany demograficzne w regionie o nasilonej migracji zagranicznej na przykładzie województwa opolskiego wydanej przez Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego. Jest to rozprawa poświęcona wpływie migracji na stan populacji w regionie odpływu migracyjnego. Znajduje się w zbiorach bibliotecznych renomowanych polskich i zagranicznych bibliotek naukowych (m.in. Library of Congress Washington, Stanford University Libraries Stanford). Rozprawa ta stała się podstawą ubiegania się o wszczęcie postępowania habilitacyjnego.

W trakcie tych starań w 2013 r. musiała zmienić miejsce pracy. Z Uniwersytetu Opolskiego, gdzie była zatrudniona na stanowisku adiunkta na Wydziale Ekonomicznym, przeszła do pracy w Państwowym Instytucie Naukowym – Instytucie Śląskim w Opolu na stanowisko adiunkta w Zakładzie Badań Regionalnych i Lokalnych.

Mimo tych perturbacji zawodowych jej starania o uzyskanie stopnia naukowego doktora habilitowanego trwały. Kolokwium habilitacyjne, ocenione przez uczestniczących w nim członków Rady Wydziału i recenzentów zewnętrznych (łącznie 44 osoby) jako summa cum laude, odbyło się 9.06.2016 r. na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, gdzie dr Joanna Dybowska uzyskała stopień naukowy doktora habilitowanego nauk ekonomicznych w dyscyplinie ekonomia.

W związku z tym od listopada 2016 r. została zatrudniona w PIN – Instytucie Śląskim w Opolu na stanowisku profesora. Została również wybrana na zastępcę przewodniczącego Rady Naukowej PIN – Instytutu Śląskiego w Opolu w kadencji lat 2016 – 2020.

Należała do Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, pełniąc w Oddziale Opolskim funkcję członka komisji rewizyjnej. Była też członkiem Stowarzyszenia Instytut Śląski oraz European Association for Population Studies (EAPS) z siedzibą w Hadze.

W kwietniu 2017 r. ujawniła się jej nieuleczalna choroba nowotworowa. Po długich i ciężkich cierpieniach zmarła 11 grudnia 2018 r. Została pochowana na cmentarzu komunalnym w Opolu-Półwsi.

W pamięci koleżanek i kolegów pozostanie jako wspaniały, dobry człowiek życzliwy i przyjazny każdemu.

 

Spuścizna naukowa dr hab. Joanny Dybowskiej

 

  1. Badania własne:

– Sytuacja demograficzna w województwie opolskim w okresie transformacji ustrojowej (1997–2000);

– Zmiany demograficzne w Polsce okresu transformacji (2000–2004);

– Wybór jako determinanta zachowań demograficznych (2005–2008);

– Procesy demograficzne w regionie migracyjnym na przykładzie województwa opolskiego (2009–2013).

  1. Niepublikowane raporty:

– Problemy finansowania infrastruktury społecznej (rozwój i funkcjonowanie) w świetle badań i literatury przedmiotu z określeniem głównych kierunków dalszych badań, raport – kwerenda i współautorstwo, Instytut Śląski, Opole 30 X 1987;

– Dynamika i struktura zatrudnienia w gałęziach infrastruktury społecznej w latach 1950–1985, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Opole 1988;

– Zmiany w poziomie wykształcenia ludności województwa opolskiego w układzie przestrzennym w latach 1970–1988, Instytut Nauk Ekonomicznych WSP, Opole 1990;

– Przebieg procesów demograficznych w województwie opolskim w okresie transformacji ustrojowej, Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości, Poznań–Wrocław 1999.

  1. Artykuły:

– Zmiany w strukturze rodzin w województwie opolskim w latach 1988–2002, (w:) „Śląsk Opolski”: Sytuacja demograficzna Śląska w świetle Narodowego Spisu Powszechnego 2002, red. K. Szczygielski, 2004, nr 4 (53), s. 91–94;

– Starzenie demograficzne miast województwa opolskiego, (w:) Procesy urbanizacji i ich uwarunkowania na początku XXI wieku, red. J. Słodczyk, M. Śmigielska, „Studia Miejskie”, t. 4, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2011, s. 203–214;

– Depopulacja na obszarach wiejskich województwa opolskiego, „Journal of Agribusiness and Rural Development”, 2014, nr 2(32), s. 59–68;

– Ludność na obszarach wiejskich województwa opolskiego – przeszłość i perspektywy demograficzne, „Studia Obszarów Wiejskich”, 2016, t. 41, s. 229–244;

– Intensywna emigracja a stan ludności w województwie opolskim, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, 2016, nr 3, s. 165–188. 

  1. Monografie własne:

– Przemiany demograficzne w regionie o nasilonej migracji zagranicznej na przykładzie województwa opolskiego, Studia i Monografie, nr 487, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2013.

  1. Rozdziały w monografiach:

– Dynamika i struktura małżeństw zawieranych w miastach województwa opolskiego w latach 1987–1997, (w:) Społeczne, gospodarcze i przestrzenne przeobrażenia miast, red. J. Słodczyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2000, s. 231–239;

–  Zjawiska demograficzne jako wskaźniki sytuacji społeczno-ekonomicznej, (w:) Forum Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Bankowości, t. III, red. J. Kroszel, Poznań–Wrocław 2001, s. 299–309;

– Ludność i gospodarka – rozważania na temat rozwoju ludności i gospodarki, (w:) Ludność Śląska – procesy demograficzne i społeczne w okresie transformacji ustrojowej, red. R. Rauziński, Instytut Śląski, Opole 2003, s. 52–62;

– Elementy ruchu naturalnego mieszkańców miast w Polsce w latach 1990–2000, (w:) Przemiany demograficzne i jakość życia ludności miast, red. J. Słodczyk, D. Rajchel, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2004, s. 61–69;

– Wyzwania demograficzne dla rozwoju społeczno-gospodarczego Polski, (w:) Przemiany społeczne, ekonomiczne i organizacyjne we współczesnej gospodarce polskiej, red. K. Hanusik, U. Łangowska-Szczęśniak, S. Sokołowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2005, s. 39–44;

– Zagrożenia demograficzne dla stabilności rodzin w Polsce, (w:) Procesy i kierunki przemian w gospodarce, w przestrzeni i społeczeństwie, red. M. Bucka, J. Słodczyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2005, s. 249–256;

– Wykluczenie społeczne a tworzenie i rozpad rodziny (w:) Wykluczenie społeczne, red. L. Frąckiewicz, AE Katowice 2005, s. 305–316;

– Uwarunkowania demograficzne w zarządzaniu strategicznym we współczesnym przedsiębiorstwie (wspólnie z A. Mijal), (w:) Społeczne uwarunkowania zarządzania przedsiębiorstwem w zintegrowanej Europie, red. L. Sobolak, Politechnika Częstochowska, Częstochowa 2005, s. 20–29;

– Zagrożenia demograficzne dla kapitału społecznego w Polsce i innych krajach europejskich, (w:) Gospodarcze i społeczne skutki akcesji Polski do Unii Europejskiej, red. Z. Mikołajewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2006, s. 369–380;

– Uwarunkowania demograficzne rozwoju wsi polskiej (wspólnie z A. Mijal), (w:) Wieś i rolnictwo w procesie przemian. Problemy rozwoju obszarów wiejskich, red. S. Sokołowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2006, s. 55–65;

– Kondycja współczesnej rodziny w perspektywie demograficznej a nierówności społeczne, (w:) Oblicza nierówności społecznych w Polsce. Studia interdyscyplinarne, red. J. Klebaniuk, Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury, Warszawa 2007, s. 431–442;

– The demographic conditionings behind the social policy in Poland, (w:) Contemporary Problems of the socio-economics policy in Poland, ed. M. Bucka, Opole University, Opole 2007, s. 89–102;

– Przyszłość demograficzna miast w Polsce, (wspólnie z A. Mijal), (w:) Współczesne kierunki i wymiary procesów urbanizacyjnych, red. J. Słodczyk, M. Śmigielska, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2008, s. 197–208;

– Starzenie się ludności obszarów wiejskich w Polsce (wspólnie z A. Mijal), (w:) Wieś i rolnictwo w procesie zmian. Szanse rozwojowe obszarów wiejskich w przestrzeni europejskiej, red. S. Sokołowska i A. Bisaga, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2008, s. 67–77;

– Prognozowane zmiany demograficzne w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej jako wyzwanie dla rozwoju gospodarczego, (w:) Polityka gospodarcza w Polsce i Unii Europejskiej w początkach XXI wieku, red. A. Rączaszek, K. Lorek, Katowice 2009, s. 511–525;

– Procesy depopulacji wyzwaniem dla polityki społeczno-gospodarczej w Polsce, (w:) Wyzwania dla polityki rozwoju gospodarczego i społecznego w warunkach integracji europejskiej i światowego kryzysu gospodarczego, red. Z. Mikołajewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2011, s. 257–283;

– Migracje a stan ludności w województwie opolskim, (w:) Społeczeństwo Śląska Opolskiego 1945–2011–2035 – aspekty społeczne, demograficzne i rynku pracy, red. R. Rauziński, T. Sołdra-Gwiżdż, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Opole–Warszawa 2012, s. 105–112;

– Depopulacja w województwie opolskim (w:) Problemy Śląska ze szczególnym uwzględnieniem województwa opolskiego wyzwaniem dla ekonomii społecznej, red. A. Zagórowska, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Opolu, Opole 2013, s. 46–57;

– Nierejestrowana migracja a stan ludności Polski, (w:) Procesy gospodarczego i społecznego rozwoju wobec wyzwań współczesnego świata, red. Z. Mikołajewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2014.

  1. Zeszyty Naukowe:

– Współczesny kapitalizm amerykański w ujęciu J.K. Galbraitha, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu, Ekonomia XII, Opole 1984;

– Dynamika i struktura kształcenia ponadpodstawowego w województwie opolskim w latach 1977–1986, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu, Ekonomia XV, Opole 1987;

– Wykształcenie a pochodzenie regionalne ludności województwa opolskiego, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu, Ekonomia XVIII, Opole 1993;

– Zmiany demograficzne w Polsce i ich skutki w perspektywie roku 2050, (w:) Procesy i kierunki przemian gospodarczych i społecznych w Polsce w okresie transformacji, red. Z. Mikołajewicz, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego, Ekonomia 28, Opole 2004, s. 325–334;

– Demograficzne uwarunkowania i skutki depopulacji w województwie opolskim (wspólnie z K. Widerą), „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Wydziałowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 2015, nr 223.